یکی از دانشمندان عصب‌شناس نگران است که با رشد فرهنگ موسوم به «صفحه‌‌نمایش‌های دیجیتالی»، وارد قلمرو ناشناخته‌ای شویم که مغز انسان شاید بتواند خودش را با آن وفق دهد، ولی معلوم نیست این تغییرات خوب باشند یا بد.

ویل سلف هم که رمان‌نویس است می‌گوید، مقوله ارتباط در دنیای دیجیتال زنگ خطر مرگ برای «رمان‌های جدی» است، چون این رمان‌ها توجه بیشتری را از خواننده می‌طلبند. این نویسنده این سوال را مطرح کرده که بیست سال دیگر ما در دنیای مطالعه کجا هستیم. اگر این مسئله را قبول داشته باشید که تا آن موقع بخش اعظم متن‌ها به‌شکل دیجیتالی و روی ابزارهایی خوانده می‌شوند که به فضای وب متصل هستند، آیا فکر می‌کنید همین کاربرها حاضرند داوطلبانه ارتباط‌‌هایشان را در دنیای مجازی قطع کنند؟ اگر جواب‌تان به این سوال نه است، پس یعنی مهر تاییدی بر مرگ رمان زده‌اید. اما او می‌گوید، شاید ماجرا به همین سادگی نباشد. وقتی محققان به شیوه‌های مختلف خواندن در رسانه‌های مختلف نگاه می‌کنند، بین «مطالعه عمیق»، یعنی وقتی ذهن‌تان حسابی درگیر متن است و «مطالعه فعال» یعنی وقتی در حاشیه کتاب یادداشت‌نویسی می‌کنید، تفاوت اساسی قائل می‌شوند.

یکی از اساتید اوپن یونیورسیتی اسکاتلند تحقیقی انجام داده درباره استفاده از کتاب‌خوان کیندل بین دانش‌آموزان و مطالعه به‌شکل سنتی در میان این دانشجویان و متوجه شده دانشجویانی که از کتاب‌‌خوان‌های الکترونیکی برای مطالعه استفاده می‌کنند، ذهن‌شان بیشتر درگیر مطالعه عمیق است تا مطالعه فعال و این را بیشتر نتیجه طراحی این ابزارها می‌داند. او معقتد است این دانشجویان وقتی با این ابزارها کتاب می‌خوانند، ذهن‌شان کمتر منحرف می‌شود. او می‌گوید، به این دلیل که ذهن دانشجوها کمتر در صفحات کتاب پس و پیش می‌رود متمرکزتر است. در واقع، مطالعات فراوانی نشان داده که وقتی آدم‌ها روی صفحه‌نمایش‌های دیجیتالی مطالعه می‌کنند، آهسته‌تر می‌خوانند.

استاد دیگری هم در دانشگاه نیویورک می‌گوید، آهسته خواندن متن باعث می‌شود ما زمان بیشتری را صرف کنیم تا آنچه را که خوانده‌ایم به آنچه را که از متن درک کرده‌ایم نزدیک کنیم. به‌علاوه، او معتقد است که پرسه نزدن در طول متن خوب است، چون باعث می‌شود خواننده متن را به‌ترتیب بخواند و جلو برود، یعنی به همان شیوه‌ای که نویسنده مدنظرش بوده.

اگر به وجه منفی قضیه نگاه کنیم، این کار خواننده‌ها را از دوباره‌خوانی مایوس می‌کند که تحقیقات نشان داده به توانایی خواننده در فهم این نکته کمک می‌کند که آیا آنچه را خوانده درک کرده یا نه. همین مثال نشان می‌دهد بحث بر سر این که آیا کتاب‌های چاپی صفحات دیجیتالی را شکست می‌دهند یا نه، چه حد ساده‌انگارانه است. دلیل‌اش هم فقط این نیست که مطالعه روی صفحه‌نمایش دیجیتالی، که فقط با یک کلیک ذهن‌تان هزار جا می‌رود، با کتاب‌خوان‌های الکترونیکی کلی فرق دارد.

البته خیلی از این نکته‌ها بستگی به این دارد که چه چیزی می‌خوانید و چرا می‌خوانید. تحقیقات نشان داده خواندن متون نوشته شده برای درک تحت‌الفظی متن‌ها در میان خوانندگان میان‌سال بهتر است، در حالی که خواندن روی صفحه‌های دیجیتالی، با وجود لینک‌های مختلفی که در متن وجود دارد، برای دریافت استنباطی آن‌ها از متن بیشتر به‌کار می‌آید. به‌عبارت دیگر، خواندن متنی در کامپیوتر باعث می‌شود خواننده‌ها با چیزهای دیگری هم ارتباط برقرار کنند و به کمک همه آن‌ها متن را استنباط کنند، در حالی که خواندن متن چاپی باعث می‌شود با همان چیزی که جلوی چشم‌شان است درگیر شوند.

آنچه خواندید، بازنویسی و ترجمه این مطلب است.