نقشینه

کاوه گوهرین

شیوا خانم ارجمند ،امروز خواندن "نقشینه"، رمان تازه منتشر شده‌ی شما را به فرجام رساندم . دست و قلم شما بوسیدنی است برای ثبت گوشه‌هایی از درد و رنج زن معاصر ایرانی که با شیوه‌ی رئال و با روایتی خاطره‌گونه باز گفته‌اید و از دریچه‌ی دید راوی اول شخص . رمان شما از حیث مضمونی و پرسوناژ‌ها آنقدر غنی است که من اگر آن را می‌نوشتم تلاش می‌کردم با شیوه‌ی سیلان ذهن به مافی‌الضمیر تک‌تک آدمهای اصلی رمان بپردازم و با تک‌گویی درونی هرکدام در قالب مونولوگهای آنان رمان را از روایت صرف خاطرات گونه نجات دهم .برای نمونه می شد بجز روایت اصلی نقشینه ، در فصل‌هایی رمان از زاویه دید انوش ، سهراب ، ثریا و مادر سهراب روایت می‌شد . حتی روایت صدیقه خانم و پدر ثریا با خمیرمایه‌ای که شما در اثرتان رو می‌کنید فصل‌هایی بی‌نظیر در ادبیات معاصر خلق کند .فکر کنید اگر آنچه در کودکی بر سهراب رفته وقتی مجله‌ها را قیچی می‌کند و مادرش سرگرم پذیرایی از مردان است با زبانی کودکانه روایت می کردید چه می شد ؟اگر قول ( کاکل زری ) در "سنگ صبور" چوبک را بیاد آورید آنجا هم کودکی با لهجه‌ی شیرازی از ملاقات مادرش با مردان غریبه می گوید و چه شگفت و با قدرت .حالا فکر کنید همسر دوم نقشینه کودکی های خود را روایت می کرد . یا فصلی از زبان پدر ثریا بود که هر شب سراغ او می رفت و شلوارش را خیس می‌کرد .توصیف شب زفاف و ماجرای دستمال خیلی عجولانه و سرسری و آنچنان ابتر و ازهم گسیخته آمده توگویی طاعون وزارت ارشاد داخلی بر آن زده باشد !شما که مشکل حذف و سانسور داخل را نداشته‌اید چرا صحنه‌ی نزدیکی زورکی انوش و نقشینه را آنگونه رقم زده‌اید که انگار می‌خواهید زود از سر نقل آن درگذرید ؟رمان صحنه‌های شگفتی دارد که با تسامح شما در شرح لایه‌ی روئی مانده و به عمق نمی‌ رسد .ماجرای کشاندن دو دختر بچه به خانه و در آوردن شورت آنها از سوی پسر همسایه و دستمالی کردنشان که می توانست یک فصل ماندگاری را رقم زند در حد یک گزارش صرف ماجرا مانده بی هیچ پرداخت هنری و هکذا بسیاری صحنه‌های اثرگذار دیگر .با تمام اینها من ناشکر نیستم از خواندن این اثر که در روایت صرف خاطرات‌گونه به دام شعاز زدگی و فمینست‌بازی‌های آبکی در نمی‌غلتد و در هویت اینچنینی موجودش هم خواندنی است و یک سروگردن بالاتر از نمونه‌های مشابه در ادبیات داستانی معاصر .سلام لندن شما را نخوانده‌ام و نمی دانم از کجا به نقشینه رسیده‌اید اما این را باور دارم که پس از نقشینه حتما به قله‌های دیگری از خلاقیت و آفرینش ادبی خواهید رسید . من این توان را در شما و نوشته‌هاتان سراغ دارم.* پی‌نوشت : تکرار ( نیم‌خندی می‌زنم ) که نیم‌خند اصطلاح رایجی در فارسی امروز نیست و اگر می نوشتید : ( نیمچه لبخندی می‌زنم )بهتر بود . موارد رسم‌الخطی بسیاری هم دیدم که می‌توانست نباشد . از حافظه می‌نویسم مثلا : به‌ت .چرا باید ( ت ) جدا نوشته شود می شد بنویسید : بهت / که همان لفظ محاوره‌ی ( به تو ) است .به موارد دیگر از این دست نمی پردازم که بحث رسم‌الخط در نثر امروز فارسی بیشتر سلیقه‌ای شده و هر اهل قلمی سلائق خود را اعمال می کند .

کاوه گوهرین

ادامه:حرف‌های دیگری هم یادداشت کرده بودم که بگویم اما از خیرش می گذرم تا نگویی این بابا رمان مفت ما را خوانده و اشکالات ملانقطی می‌گیرد اما یقین بدانید چنین نیست و من از سر دوست داشتن کار شما اینها را می گویم .یادش بخیر بسیار سال پیش وقتی توبا و معنای شب خانم پارسی‌پور منتشر شد همه متفق‌القول می‌گفتند عجب رمان شگفتی !؟تنها من در مقاله‌ای ثابت کردم این خانم تخم دوزرده‌ای نکرده و رمانش مونتاژی ناشیانه از همه می‌میرند دوبوار و شکر تلخ جعفر شهری و قصه‌ی عینکم رسول پرویزی و سنگ صبور چوبک است با اغلاط انشایی فاحش . اگر حافظه‌ام یاری کند آن متن با عنوان ( نثر پریشان ، صحنه‌های درخشان ) در یکی از شماره‌های ( ادبستان ) چاپ شد و خانم شهرنوش را برای همیشه دشمن خونی من کرد .رمان شما اصیل‌تر و خواندنی‌تر از کار خانم پارسی‌پور است . اما حسرت من اینست که نقشینه می‌توانست رمان بهتری از آنچه امروز هست باشد....با آرزوی خواندن دیگر آثار شاخص حاصل قلم توانای شما . ک.گ

بهاره روان‌بخش

آدم توی سال‌های نوجوونی واقعا سادگی ذهن یک دختر بچه رو می‌دید توی نوشته تون. خیلی هم از نظر ادبیات روش خوب کار کرده بودین. خیلی خوشم اومد. سطح ادبیاتیش از سلام لندن بالاتر به نظرم میومد البته ممکنه که اون رمان ر‌و چون خیلی پیش خوندم یادم نمیاد خیلی. و از نظر فمنیستی هم به نظرم خیلی از نگاه زنانه و با احترام به زنانگی نوشته بودین. در مجموع خیلی معرکه بود و من خوشم اومد.اگر من به این کتاب از نظر فمنیستی نگاه کنم ( که میدونم منظور این کتاب این نبوده بلکه من با توجه به روحیه ام و شرایط حال حاضرم این طور هم نگاه کردم)، توی اون احساس عجز و درماندگی از شخصیت اول داستان که خیلی از ابعاد زنانه وجودش رو زندگی کرده رو نمیگرفتم. که به نظرم نقطه قوت داستان بودش . و خب با توجه به فرهنگ مردسالاری که توش بزرگ شدم خیلی ظریف از نگاه یک زن قسمتهایی از این فرهنگ رو تحت سوال قرار داده بود. اون شعر زن خوب فرمانبر پارسا ... رو من هم خیلی شنیده ام ؛) راستی من خیلی اون قسمتهاییش که با لهجه بود رو باهاش ارتباط برقرار نمیکردم.

وحید

نقشينه را خیلی خوب نوشته ايد و البته دردآور. داستان واقعیت عریان این روزهای زنان کشورمون است. سبک نوشتن تان هم به نسبت سلام لندن اون کتاب اول خیلی عالیه. به شما افتخار میکنم. كتاب را نمیشد زمین گذاشت . میخواستم ببینم تهش چی میشه. کتابتان خوب بود با اینکه تلخ بود و یجورایی فمینیستی، ولی تا حد زیادی حقیقت بود. تنهایی ها و خلوت نقشینه رو با خودش خیلی دوست داشتم. موفق باشيد حميد.

اكرم. ش

خانم شکوری احساساتم به شدت درگیر شد و اشکم رو دراورد. قشنگ ازون رمانا بود که ادمو دنبال خودش میکشه. قسمتهای مربوط به انوش لجم رو درمیاورد قسمتهای مربوط به سهراب دلمو میشکوند و قسمتهای افشین اشکم رو درمیاورد خلاصه با نقشینه زندگی کردم. قسمت خاطرات رامین رو خیلی قشنگ نوشته بودین فلاش بک به گذشته داشت. یعنی از دو دیدگاه نوشته بودین خیلی جالب بود. ادم وقتی اونروز ثبت نام دانشگاه رو میخونه که رامین خبر گم شدن صدیقه رو میده اصلا فکرشم نمیکنه یه قضیه دیگه این وسطه و تعجب و بهت رامین رو بحساب فهمیدن رابطه صدیقه و پدرش میذاره. بعد وقتی دفتر خاطرات رو اوردین وسط و ماجرا از دیدگاه رامین خونده میشه يهو انگار اب یخ میریزن رو ادم. مدل فیلماي پلیسی بود این تیکه ش. عزم راسخ نقشینه واسه درس خوندن هم به خواننده انگیزه ایجاد تغییرات بزرگ ‌میده. اونهمه سختی رو خیلی قشنگ توصیف کرده بودین قشنگ خواننده خودش رو میذاره جای نقشینهتو یه خونه با اون امکانات ابتدایی و یه بچه و بی پولی و کار، خلاصه خیلی خوب توصیف شده بود. موفق باشین ایشالا منتظر رمانهای بعدی شما هستم. ارادتمند اكرم. ش

جواد کلمیشی

سلام خانم شکوری وقت شما بخیر.اولا صمیمانه ترین تبریکها خدمت شما بابت انتشار دومین رمان شما.به عنوان یه زن تونستین بخشی از مشکلات جامعه زنان رو خوب بازگو کنید.متاسفانه جامعه مرد محور ایرانی همیشه جامعه زنان رو به حاشیه رانده است و فرصت کمی برای عرض اندام و پیشرفت برای انها فراهم کرده است.نقشینه داستان بسیاری از زنان ایرانی قبل و بعد از انقلاب است که در یک جامعه سنتی و مرد سالار گرفتار شدند..ما همیشه نویسنده زنی که بتواند از مشکلات این بخش جامعه بگویید کمتر داشته ايم. امیدوارم بتوانید در کتابهای بعدی این مشکلات را بیشتر و بهتر بازگو کنید.البته در جامعه امروزی ایران مردان نیز به نوعی دچار تزلزل و بیچارگی هستند و این امر فقط مربوط به زنان نیست.متاسفانه مردان و زنان باید مکمل هم باشند ولی سنتهای غلط چنین چیزی را از جامعه گرفته است .مشکلات اقتصادی مردم رو از خودشون بیزار کرده و متاسفانه شکاف جنسیتی و طبقاتی روز به روز بیشتر میشود.

مریم شمس

هرگاه آدمی ،خود را مقهور قدرت یا استيلايي یافته است ،پای جادو را به میان آورده است.رمان با سخنان جادويي پیرامون زنی به نام صديقه آغاز می شود،  جادوي این زن ،ما را با خود می برد،چنان که می اندیشیم قرار است با رمانی ماورايي و فانتزي روبرو بشويم،  اما روایت اصلی این داستان چنان واقعی است که فضای جادو را قطع می کند و ما را با اتفاقاتی  پشت سر هم  و بی فاصله رو برو می کند که راوی با قدرتی جادويي  مسیر  خود را در میان آنها  باز می کند .این حجم از اتفاقات  پراکنده در رمانی  با محوریت یک  شخصیت اصلی ، هرچند مخاطب را  دچار تشویش مي کند ،اما راوی اول شخص چنان صلابتي در ارائه ی خود دارد ،که تا پایان ماجرا مارا  ناکام نمی گذارد.شناساندن من با تمام توضیحات  و جزئیات،هرچند،شخصیتی سطحی از راوی ارائه می دهد  ،اما چنان من دست نخورده اي ، از جریان همه ی آسیبها و کشمکشها ،سالم و یک پارچه بیرون می آید ، که کم از قهرمان ندارد.این رمان یا بر مدار واقعی است ،یا غیر واقعی .راوی ،واقعیت را آنقدر غلو می کند که برای حلاجی اش ،ناچار است از  قدرتی جادویی مدد بطلبد .و این  بزرگنمایی واقعیت و از سويي کمک گرفتن از خرافات و بازیهای عوامانه ،به نوعی به ساختار اصلی کار تبدیل می شود.در "نقشينه "دنیای جادویی زنانه ،  ساختار فمنيسم موج سوم را دارد،فمینیسم ماتیکی شاخه‌ای از موج سوم فمینیسم است که به دنبال درک مفاهیم سنتی زنانه، از جمله قدرت جنسی زنان، همسو و موازی با ایده‌های فمینیستی است. درک این امر که زنان می‌توانند با استفاده از کلیشه‌های مرسومی که به آن‌ها عنوان داده می‌شود احساسی از توانمندی را ایجاد کنند، باعث شد موج سوم فمینیسم به باز تعریف زنان و دختران به عنوان موجوداتی قدرتمند، جسور و صاحب اختیار جنسیت خود بپردازد ،که این نوع نگاه هرچند در شخصیت ثریا ،دیده می شود اما به نوعی آسیب پذیری روانی  ثرياو آمیخته شدن همین نگاه با جادوی غربی و مراسم نماديني  که ثريا با دود و عود ،برای فراموش کردن رابطه ی عاطفی راوی انجام می دهد نیز حکایت از همین ساختار دارد.اگرچه شخصیت های  این کار زنانه است ، اما این رمان ، رمانی زنانه نیست ،زیرا  نگاهي مردانه و استيلايي بر شخصيتهاي داستان حاکم است ،نگاهی از بالا که شخصیت های  زن داستان را که انگار کوچک شده اند ،از پستو بیرون می کشد ، راوی ،ثریا ،صديقه ،مادر شوهر ،مادر ،از زنان حاشیه ی کتاب هستند ، که  ظاهر می شوند، اظهار وجود می کنند و به آرامی محو می شوند .دراين رمان،زنان ،از سکوت و سیاست های زنانه ای برخوردار هستند ،که هرچند ،کوچک و درخفا ،اما قرار است ،بر مردها، غالب شوند ،در واقع این نوع نگاه ،مردان را دارای قدرتی تام می پندارد ،که زنان مجبورند ،به شکلی غیر مستقیم بر آن فائق شوند .جمله ی اول "نقشينه" با لحنی عامیانه شروع می شود ،ادبیات در گوشی زنانه ،در سر تا سر رمان موج می زند ،حرف های خاله زنکی و حتی باورهای خرافی ،تصمیمات احساسی ،اروتيکها و بدنهای زنانه ، بدون  شرم از لابلای خطوط  ،حتی ،در قالب نقاشی هایی که ثریا می کشد ،کم کم خودشان را نمودار می کنند.فمینیسم ماتیکی، مفاهیم زنانگی و جذابیت‌های جنسی مربوط به بدن زنان و نیاز آنها به رابطهٔ جنسی را می‌پذیرد. .این رمان، بخش زیرین ادبیات زنانه ،یا ادبیات مطبخي را بدون هیچ ملاحظه ای ،وارد می کند .ادبیاتی که مازنان  ،کمتر از آن حرف می زنیم ، نوعی رمانتيسم ،که گرچه زنانه به نظر می رسد ،اما ساختاری مردانه دارد،مانند،سخنان مادربزرگ به راوی در شب زفاف...